Wat is ergonomie

‘Ergonomisch verantwoord te werk gaan’ en een ‘ergonomische zithouding’ zijn begrippen die wel vaker de revue passeren. Wij noemen ons zelfs specialist op het gebied van ergonomie en hebben ervoor gekozen deze wetenschap prominent in onze bedrijfsnaam naar voren te laten komen. Maar wat betekent ergonomie eigenlijk? En waar vindt het zijn origine?

Betekenis ergonomie

Ergonomie is de toegepaste wetenschap die zich bezighoudt met het analyseren, ontwerpen en optimaliseren van de mens in relatie tot diens omgeving. De ‘omgeving’ betekent hierbij zowel de ruimtes waarin men zich alsook de voorwerpen die men gebruikt. Het doel is altijd gericht op welzijn, veiligheid en efficiëntie. Ergonomie wordt tegenwoordig veel ingezet bij het ontwerpen van producten en ruimten. Met de huidige kennis van het menselijk bewegingsapparaat is het mogelijk om producten, meubilair, apparaten en ruimten te ontwikkelen waarbij de eindgebruiker het uitgangspunt is en niet de gedicteerde vormgeving ervan. Ontwerpen worden tegenwoordig aangepast aan de mens en niet andersom.

Specialisaties ergonomie

Ergonomie met betrekking tot de fysieke ruimte om ons heen is het meest bekend is. Ergonomie is echter veel breder dan alleen de fysieke ergonomie en kent dan ook vier specialisaties:

• Fysieke ergonomie heeft betrekking op de menselijke anatomie en antropometrie (menselijke verhoudingen en maatvoeringen). Dit is de meest bekende variant van ergonomie. Fysieke ergonomie heeft bijvoorbeeld betrekking op werkhouding, werkplekinrichting en het voorkomen van repeterende bewegingen.
• Cognitieve ergonomie gaat in op mentale processen. Enkele voorbeelden hiervan zijn de interactie tussen mens en systemen, perceptie en motorische reacties. Denk hierbij aan werkbelasting (mentaal), mens-computerinteractie en stress.
• Taalergonomie richt zich op de verhouding tussen enerzijds tekst (woordkeuze, formulering, opbouw van alinea’s) en tekstdragers (lettertype, lettergrootte, achtergrond, regelafstand).
• Organisatie ergonomie tenslotte richt zich op het optimaliseren van organisatiestructuren en -processen. Dat gaat bijvoorbeeld om teamwork, werken op afstand en werktijden.

Hoe is ergonomie ontstaan

In ergonomie komen veel verschillende wetenschappen samen. Het is een samensmelting van facetten uit de natuurkunde, fysiologie, psychologie, biologie en anatomie. Van origine wordt ergonomie sterk gelinkt aan de werkomgeving. Het woord ‘ergonomie’ is dan ook afgeleid van de Griekse woorden Ergos (wat ‘werk’ betekent) en nomos (wat ‘regels’ of ‘wetten’ betekent).

Ergonomie is ontstaan rond 1850, ten tijde van de toenemende industrialisatie. Op dat moment werd het erg belangrijk om mensen zo efficiënt mogelijk te laten werken, zonder dat er al te veel direct gevaar voor de gezondheid optrad. Pas na de Tweede Wereldoorlog is deze wetenschap ontwikkeld tot serieuze discipline. In Nederland is het ontwerpen van werkplekken volgens de beginselen van de ergonomie al in 1982 in de Arbeidsomstandighedenwet verplicht gesteld.

Waarom is ergonomisch werken belangrijk

Het doel van ergonomisch werken is dat mensen op een prettige manier hun werk kunnen doen zonder gezondheidsschade op te lopen, zodat ze gezond en wel kunnen doorwerken tot aan hun pensioen. Om deze ‘gezondheidsschade’ te voorkomen, is het belangrijk dat de omgeving is aangepast of kan worden aangepast aan de menselijke maat. Dan gaat het bijvoorbeeld over apparaten die men gebruikt en de plekken waar men aan werkt. Ergonomie gaat hierbij verder dan alleen maatvoeringen. Het behelst bijvoorbeeld ook gebruiksvriendelijkheid en fysieke krachten die op het lichaam inspelen.

Ergonomie op het werk

Of iemand nou werkt in een fabriek, in de zorg of op kantoor: ergonomie is in iedere sector belangrijk. We laten aan de hand van een paar praktijkvoorbeelden zien hoe ergonomie in deze sector tot uiting kan komen.

Ergonomie op kantoor

Ergonomie op kantoor gaat om het voorkomen van fysieke klachten als gevolg van beeldschermwerken en verkeerd/ langdurig zitten. Werkplekken moeten instelbaar zijn op de individuele lichaamsmaten van medewerkers (zoals bijvoorbeeld tot uiting komt in de NPR 1813). En goede ergonomische bureaustoel die geheel kan worden aangepast aan de behoeften van de gebruiker en een in (elektrisch) hoogte verstelbaar bureau zijn hierin belangrijke factoren.

Ergonomie in de zorg

Als je spreekt over ergonomie in de zorg, gaat het gesprek al snel over hulpmiddelen. Denk bijvoorbeeld aan tilliften, glijzeilen, in hoogte verstelbare bedden. Al deze middelen voorkomen dat men onnodig veel kracht moet uitoefenen of onhandige houdingen langdurig moet aannemen. Simpele middelen die wij vaker inzetten in een zorgsetting zijn zadelkrukken (zodat men niet onnodig hoeft te bukken en op een juiste hoogte kan zitten) en bloedafnamestoelen (zodat men de patiënt op de juiste hoogte kan brengen. In de zorg speelt ook altijd de kwestie werkdruk versus werkhouding. Niet de juiste tiltechnieken gebruiken of niet werken met bepaalde hulpmiddelen kan tijd winnen, maar is lichamelijk wel belastend.

Ergonomie in een productieomgeving (fabriek)

In een fabriek is het belangrijk dat mensen aan een juiste hoogte kunnen werken en dat bijvoorbeeld werkstations op hoogte kunnen worden ingesteld. Vooral wanneer meerdere personen gebruik maken van een werkplek is dat van belang. Ook het voorkomen dat men hinder ervaart van geluid en het langdurig staan zijn belangrijk. Langdurig staan kan worden voorkomen door de inzet van een goede werkstoel of een zit-stakruk. Ook kan het staan minder belastend worden gemaakt met antivermoeidheid sta-matten.

Ergonomie in de schoonmaak

In de schoonmaak is het voorkomen van overbelasting op het lichaam een belangrijk aspect van ergonomie. Niet zwaarder tillen dan 25 kg, niet langdurig eenzelfde houding aannemen en repetitieve handelingen voorkomen zijn aspecten die bij werkplek ergonomie in de schoonmaak belangrijk zijn. Het gebruik van de juiste hulpmiddelen speelt hierin een rol. Bijvoorbeeld een mop met telescoopsteel, een microvezeldoek om wringen te voorkomen en het gebruik maken van een kar om spullen te verplaatsen.

Ergonomie in het kinderdagverblijf

In kinderdagverblijven speelt het tillen van kinderen en het werken op de juiste hoogte een grote rol. Een speciaal aankleedmeubel kan er bijvoorbeeld voor zorgen dat een kinderdagverblijfleidster tijdens deze taak niet hoeft te bukken. Gebruik maken van een zeer laag stoeltje (zoals een Score Pico) zorgt ervoor dat leidsters op peuterhoogte naast de kinderen kunnen zitten i.p.v. geknield of gehurkt.

Ergonomie cursus

Ben je op zoek naar meer verdieping voor kantoormedewerkers over werkplekergonomie? Kijk dan eens naar onze ergonomie workshop! Tijdens deze workshop leggen we aan de hand van theorie in combinatie met praktijkvoorbeelden uit wat hierbij belangrijk is, hoe de werkplek moet worden ingesteld en waar je op moet letten. Ok wordt het belang van ergonomisch werken benadrukt.

Resultaat: medewerkers die weten hoe ze ergonomisch verantwoord te werk gaan en hoe ze klachten als gevolg van beeldschermwerken kunnen voorkomen.